سرزنش کردن خود چیست و چه عواقبی دارد؟

سرزنش کردن خود یا همان خود خوری یک عادت رفتاری است که برخی از افراد را درگیر است. این با منفی نگری و باورهای ذهنی منفی تفاوت دارد. فردی که دارای ذهنیت منفی است همه موضوعات را سیاه می بیند و از قبل به همه وقایع بدبین است. چنین فردی همه بدی ها بدبختی ها را به خود جذب می کند. اما فرد خودخور، خودش را مسئول همه این بدبختی ها و ناملایمات رخ داده، می داند.

کسی که دائم در حال سرزنش کردن خود است، یاد گرفته که به این طریق خود را آرام کند. این آرامش ظاهری به بهای نابودی فرد و از بین رفتن قوای جسمی و روحی او می شود. همه انسان های موفق در مسیر زندگی دچار فراز و فرودهایی شده اند. افراد در مواجهه با ناملایمت دو نوع واکنش احساسی نشان می دهند.

• سرزنش کردن دیگران
• سرزنش کردن خود

در هر دو صورت فرد سعی دارد از بار منفی مشکلات کم کند. همانطور که سرزنش کردن دیگران اصلا کار پسندیده ای نیست، سرزنش و انتقاد از خود نیز نمی تواند تبعات خوبی داشته باشد. در واقع چنین فردی خود را مقصر همه اتفاقات ناخوشایند می داند. فحش دادن به خود، خود زنی به سر و دست ها و بدن در موارد شدیدتر به وفور دیده می شود.

معایب سرزنش کردن خود چیست؟

تبعات منفی این عادت رفتاری بسیار زیاد است. شاید در ابتدا برای بار اول و دوم مشکلی پیش نیاید ولی به مرور خودخوری فرد را دچار بیماری های روحی و روانی می کند. بدیهی است افراد باید مسئولیت کارهای خود را بپذیرند. مسئولیت پذیری به معنای خود را مقصر دانستن نیست. وقتی فرد خود را سرزنش می کند سعی دارد کمبودهای خود را برجسته تر کند. چنین فردی نسبت به واکنش های دیگران بسیار زود رنج و حساس است. خود را مقصر و گناهکار می داند و در پی مجازات خودش هست. این فرد به مرور دچار افسردگی شده، انزوا طلب می شود و به طور کامل اعتماد به نفس خود را از دست می دهد.

فرد خودخور تصور می کند دیگران نسبت به او افکار منفی و ذهنیات بدی دارند. قضاوت کردن دیگران برایش بسیار مهم است و به طور دائم در تصویر ذهنی که خود ساخته است، خود را مورد سرزنش و حتی محاکمه قرار می دهد.

آسیب های جسمی و روانی ناشی از خودخوری موجب کاهش کیفیت زندگی و بهره وری فردی می شود. قبل از هر چیز نظم خواب بر هم می خورد. در این صورت به مرور دچار افت بهره وری شده و راندمان کاری کاهش پیدا می کند. سرزنش کردن خود و به نوعی خود خوری یک مشغولیت ذهنی همیشگی است که خواب را از چشمان تان می گیرد. برای فرار از این مشکل ناخودآگاه فرد به سراغ شیوه های غیر سالم زندگی گرایش پیدا می کند. پر خوری عصبی، ناسالم خوری، بی تحرکی، انزوا، غصه خوردن و ……. حتی مصرف مواد مخدر نتیجه این سرزنش های دائمی است.

مراحل شکل گیری خودخوری و سرزنش

این عادت می تواند از کودکی در فرد شکل گرفته باشد. ” گفت و گوی درونی” در کودک یک رفتار طبیعی است که از حدود ۲ سالگی آغاز می شود. بسیاری از کودکان در این سنین به وضوح با خود صحبت می کنند به طوری که اطرافیان نیز این رفتار را مشاهده می کنند. رفتارشناسان معتقدند افرادی که در کودکی باقی مانده اند، در بزرگسالی نیز با خود صحبت می کنند. در واقع عدم رشد عاطفی در بزرگسالی موجب می شود که فرد با خود بلند صحبت کند.

پس از ۲ سالگی کودک گفت و گوی خود تنبیهی را به صورت گفتگوی درونی تجربه می کند. در این سنین گفتگوی درونی برای ” خود کنترلی ” انجام می شود. در سنین ۵ سالگی کودک با گفتگوی درونی سعی دارد، رفتار منع شده را تحت کنترل در آورد. در بزرگسالان افرادی که کنترل روی رفتار خود ندارند به صورت بیمارگونه ای به گفت و گوی درونی و خودخوری روی می آورند.

یک فرد بزرگسال باید به اندازه کافی از مهارت های ارتباطی برخوردار باشد و بتواند خواسته های خود را بیان کند. گفتگوی درونی اگر شکل سرزنش کردن خود و تخریب شخصیت را داشته باشد اصلا طبیعی نیست.

چگونه از ” سرزنش کردن خود” رها شویم؟

سرزنش کردن خود یک رفتار مخرب است که کشمکش های ذهنی و روانی را به وجود می آورد. گاهی فرد دچار خشم و هیجان شده و گاهی فرد به درون خود فرو می رود. به این ترتیب اثرات مخرب خود خوری، انتقاد و سرزنش از خود، جسم و روح را درگیر می کند. از هر جنبه ای که به خودخوری نگاه کنیم هیچ چیز مثبتی در ان دیده نمی شود. سرزنش کردن دیگران یا خودتان هیچ دردی را دوا نمی کند. موضوع این نیست که چه کسی مقصر است بلکه موضوع رها شدن از بحران فعلی است.

• اگر اوضاع بر وفق مراد نیست
• اگر در آزمون سراسری به حد نصاب نرسیده اید
• اگر درکسب و کارتان شکست خورده اید
• اگر دچار بحران مالی شده اید و ……

برای موفقیت باید قدم های درست و محکم تری برداشت. با سرزنش کردن خود تنها اشتباهات تکرار می شوند. برای رسیدن به اهداف و موفقیت در زندگی باید مشکلات را حل کرد. مرور مشکلات هیچ کمکی به بهبود آن نخواهد کرد.

قبل از هر چیز خود را دوست داشته باشید و باور کنید که هنوز هم می توانید راهی برای موفق شدن، پیدا کنید. وقتی دچار خطایی می شوید بدانید که شما تنها نیستید. همه انسان های موفق دنیا، بارها دچار خطا و اشتباه شده اند. اشتباهات جزئی از طبیعت انسان هستند. با تحقر کردن خود و سرزنش کردن خود نمی توانید از اشتباه بعدی جلوگیری کنید.

پیشنهاد

عادات صحیح مثل مطالعه و کتاب خواندن را وارد زندگی کنید. فراموش نکنید گفت و گوی درونی در حد متعادل نوعی رفتار کنترل گرایانه است که به ان وجدان نیز می گویند اما سرزنش کردن خود و مقصر دانستن نمی تواند بار مثبت به همراه داشته باشد.. روی اعتماد به نفس و بالا بردن عزت نفس خود کار کنید. ظرفیت درونی خود را بالا ببرید و خود را دوست داشته باشید.

به موانع، مشکلات، اشتباهات و …. به عنوان یک فرصت نگاه کنید نه جُرم و گناه. به این ترتیب لازم نیست به دنبال مقصر باشید. از فرصت ها استفاده کنید و آینده را طبق دلخواه خود بسازید.