چطور تفکر نقاد یا نقادانه داشته باشیم؟

اگر چه هر فردی در ذهن خود مدام در حال فکر کردن است اما خیلی از اوقات انسان در تفکرات خود با اشتباهاتی مواجه می شود. بی توجهی به این خطاها و عدم نظارت و کنترل بر آن ها باعث شده رفته رفته دیدگاه ما به دیدگاهی متعصبانه، ناآگاهانه و تحریف شده تبدیل شود.

همه ما تا به حال تجربه تصمیم گیری های سریع و بدون فکر و پشیمانی بعد آن را داشته ایم. فکر کردن می تواند به زندگی ما کیفیت بخشیده و کمک کند تا از کارهای خود نتیجه بهتری را بگیریم. برای همین اگر مهارت تفکر نداشته باشیم در زندگی خود با مشکلات متعددی رو به رو خواهیم شد. مهارت تفکر شامل تفکر خلاقانه و تفکر نقادانه است که هر دو را می توان از طریق آموزش کسب نمود. در این مطلب با هم به بررسی این موضوع خواهیم پرداخت که تفکر نقاد یا نقادانه چیست و چطور تفکر نقاد یا نقادانه داشته باشیم؟

منظور از تفکر نقادانه چیست؟

به توانایی تصمیم گیری و حل مشکلات بر مبنای استدلال و شواهد منطقی و کنار گذاشتن احساسات در تصمیم گیری ها تفکر نقادانه (Critical Thinking) گفته می شود. در واقع تفکر نقاد یا نقادانه تفکری منطقی اس که در مورد تصمیمات یا کارها داریم. این تفکر به منظور قضاوت و نتیجه گیری به دنبال شواهد، مدارک و دلایل می گردد.

اطلاعات بیشتر: همه چیز درباره کوچینگ رابطه

شاید خیلی از افراد فکر کنند تفکر نقادانه داشتن به معنای این است که مدام در حال انتقاد و عیب جویی باشیم. این در حالی است که تفکر نقادانه را می توان سنجیدن و مطالعه کردن دانست. به زبان ساده تر تفکر نقادانه به ما کمک می کند تا بدون فکر هر حرفی را قبول نکنیم و پیش از هر چیزی درست بودن آن را ارزیابی کنیم. این موضوع باعث می شود تا خود ما صحت هر موضوعی را ارزیابی نموده و هر مطلبی را از هر فردی که برای مثال مشهور است نپذیریم.

داشتن تفکر نقاد چه مزیتی دارد؟

به منظور درک هر چه بهتر اهمیت داشتن تفکر نقاد یا نقادانه در ادامه لیستی از مهم ترین دلایل و مزایای یادگیری تفکر نقاد آورده شده است:

• دستیابی به دیدی همه جانبه
• یادگیری مهارت سوال پرسیدن
• رسیدن به فهم عمیق
• بالا رفتن میزان خلاقیت
• بهبود کیفیت زندگی شخصی
• داشتن تفکر شفاف تر
• مدیریت استرس
• قابلیت درک دیگران در موقعیت دشوار و سخت
• بررسی مسائل از دید دیگران

مشاهده بیشتر: چگونه کوچینگ را پرزنت کنیم؟

۸ تکنیک برای داشتن تفکر نقاد یا نقادانه

داشتن تفکر نقادانه همانطور که گفته شد اکتسابی است و شما با آموزش می توانید این مهارت را در خود تقویت کنید. تکنیک های زیر به شما کمک می کنند تا تفکر انتقادی را در خود پرورش دهید:

تکنیک اول: سوال کردن

برای تقویت مهارت تفکر نقادانه باید یاد بگیرید که حتماً سوال بپرسید. با سوال کردن می توان موضوعات پیچیده و دشوار را به مشکلاتی ساده که ذهن به راحتی از عهده حل آن ها برمی آید تبدیل نمود و موضوعات مختلف را بهتر بررسی کرد. شما می توانید به سوال کردن به عنوان یک نقشه راه یا راهنما نگاه کنید. چرا که شما از طریق سوال کردن است که از درک و فهم کاملاً یک موضوع برخوردار خواهید شد.

البته این به معنای پرسیدن سوالات خیلی سخت از خود نیست. بلکه گاهی سوالاتی بسیار ساده به ما کمک می کنند تا خیلی زود به اهداف خود برسیم.

تکنیک دوم: به چالش کشیدن باورها

سعی کنید به دور از تعصب ها و کنار گذاشتن هر نوع تعصبی بی جا، با فکری باز و منعطف به پیرامون خود نگاه کنید. از این طریق بهتر می توان بدون پیش داوری و تعصب اطلاعات مختلف را وارد ذهن کرد و در نهایت به بررسی و ارزیابی آن ها پرداخت. این تمرین اگر چه شاید در ابتدا کمی به مذاق ما خوش نیاید اما در نهایت خواهیم دید که اطلاعات ما در زمینه موردنظر بیشتر شده است.

تکنیک سوم: بررسی مسائل از زوایا و جنبه های مختلف

وقتی یک موضوع و مسئله را از زوایای مختلف بررسی می کنیم تجزیه و تحلیل ابعاد آن برای ما بسیار آسان تر است و همچنین می توانیم به تفکیک اطلاعات مفید از اطلاعات نادرست بپردازیم. هر موضوعی را می توان از دیدگاه های مختلف بررسی نمود و در نهایت انتخاب صحیح تری داشت.

تکنیک چهارم: خواندن کتاب های مفید و موثر

وقتی به سراغ کتاب های مفید می رویم این شانس را به خود داده تا مسائل مختلف را به خوبی ارزیابی و بررسی کنیم. کتاب دانش و اطلاعات ما را در رابطه با مسائل بیشتر می کند و می تواند چیزهای زیادی را به ما بیاموزد. به کمک کتاب ها می توان روش های مختلف تجزیه و تحلیل اطلاعات را آموخت.

تکنیک پنجم: راهنمایی گرفتن از افراد موفق و با ذکاوت

خیلی از اوقات رفتار و افکار ما نشأت گرفته از آدم های نزدیک در زندگی ماست. برای همین یکی از بهترین راه ها برای یادگیری تفکر نقاد، دوستی با افراد باهوش و آموختن از آن هاست. معمولاً افراد با ذکاوت و باهوش عملکرد موفق تری در حل مسائل و تصمیم گیری ها خواهند داشت. این افراد دارای قدرت پردازش بالاتری هستند و می توان خیلی از اوقات از آن ها نکاتی بسیار ظریف و هوشمندانه را یاد گرفت. به کمک این افراد اطلاعات ما در مورد تفکر نقاد بالاتر خواهد رفت.

تکنیک ششم: نقض فرضیه های خود

خیلی از ما در زمان بروز یک مشکل، براساس فرضیه هایی از پیش مطرح شده شروع به تصمیم و قضاوت می کنیم. اما برای داشتن تفکر نقاد نیاز به زیر سوال بردن تمامی فرضیه های از پیش ساخته شده و بررسی دوباره آن هاست. در واقع باید به این فکر کنیم که اگر فرضیه های قبلی ما را به اشتباه بیندازند چه اتفاقی خواهد افتاد؟ به کمک این حرکت شناسایی تهدیدهای پیش رو و تبدیل آن ها به فرصت ممکن خواهد شد.

مورد جذاب: کاربرد هوش مصنوعی در کوچینگ

تکنیک هفتم: داشتن همدلی

برای داشتن تفکر نقادانه، همدلی را می توان یکی از مهم ترین مهارت های زندگی دانست. اگر ما خود را به جای دیگران گذاشته و از دید آن ها به زندگی نگاه کنیم قطعاً به ما کمک می کند تا رفتار آن ها را تجزیه و تحلیل نموده و به بررسی موضوعات از جایگاه آن ها بپردازیم. با همدلی می توان به اطلاعات بیشتر در مورد آرمان ها، عقاید، انگیزه ها و… افراد دست پیدا نمود و آن ها را بهتر درک کرد.

تکنیک هشتم: تمرین گوش دادن فعال

برای تفکر نقادانه همچنین به گوش فعال نیاز خواهیم داشت. خیلی از ما به سادگی و بدون توجه از بسیاری از مکالمات روزانه خود رد می شویم. این در حالی است که با مهارت گوش دادن می توان موفق به شنیدن و پردازش صحبت های مهم شد و سبک های فکری گوناگونی را در افراد شناخت.

حرف آخر

در این مطلب به طور مفصل در مورد تفکر نقاد یا نقادانه و نحوه آن صحبت شد. تفکر نقادانه اکتسابی است و شما می توانید با تمرین و تکرار این توانایی و مهارت را در خود برجسته تر سازید. معمولاً با تفکر نقادانه می توان از طریق پرسش سوالات مناسب و جمع آوردی اطلاعات مرتبط به آن، به دسته بندی اطلاعات و ارزیابی آن ها پرداخت و در نهایت به نتیجه ای مطمئن رسید که می توان به آن تکیه کرد.

و به عنوان نکته پایانی باید این نکته را مطرح کنیم که تفکر نقادانه به هیج عنوان به معنای زدن عینک بی اعتمادی به چشم ها نیست. در واقع ما در تلاش هستیم تا با این نوع تفکر به واقعیت ها و اطلاعاتی درست برسیم.