مهارت انتقاد سازنده چیست؟ چگونه انتقاد سازنده داشته باشیم؟
هنر انتقاد کردن یکی از سخت ترین مهارت های ارتباطی است. وقتی از کسی انتقاد می کنید بسیاری از ناگفته ها و نادیده ها را برایش برجسته و هویدا می کنید. انتقاد مخرب همه احساسات فرد را زیر سوال می برد و با روح و روان فرد بازی می کند.
حتما بارها خودتان هم توسط دیگران انتقاد شده اید. آیا حس خوبی داشتید؟ برای اینکه انتقاد پیامدهای منفی و زیان بار به همراه نداشته باشد باید به جای ایراد گرفتن، راه حل ارائه دهد. به این ترتیب یک نقد سازنده را برای رفع مشکل موجود، مدیریت کرده اید. مهارت انتقاد سازنده یکی از توانایی های اکتسابی است که فرد در طول زندگی و با تمرین آن را کسب می کند. هیچکس از بدو تولد منتقد پر نفوذ و اثرگذار اجتماعی نبوده است.
به طور کلی همه آدم ها در برابر انتقاد موضع می گیرند. علت اینست که فرد انتقاد کننده بدون اینکه بداند سعی در تخریب روحیه و شخصیت طرف مقابل دارد. هنر انتقاد کردن به شیوه سازنده، همیشه واکنش مثبت به همراه دارد. اگر نمی خواهید طعنه بزنید یا شخصیت طرف مقابل را خورد کنید و یا به او بفهمانید که بی ارزش است، حتما ” مهارت انتقاد سازنده ” را یاد بگیرید.
چگونه انتقاد کنیم که با واکنش روبرو نشویم؟
همه جانداران و جانوران با توجه به نوع خلقت خود، سعی در برقراری ارتباط با محیط اطراف دارند. در این میان برخی از مهارت های ارتباطی تنها مختص نوع بشر هستند. انتقاد کردن هم یکی از همین مهارت های ارتباطی ویژه است که تنها در گونه انسانی به این شکل دیده شده است. به طور کلی آدم ها رفتار یکدیگر را قضاوت می کنند و یکدیگر را مورد نقد و بررسی قرار می دهند. با کسب مهارت انتقاد سازنده به لحاظ شخصیتی در جایگاه بالاتری قرار می گیرد شاید این تکنیک های ساده مسیر را هموارتر کند:
-
جار زدن یا انتقاد کردن
هر چه به مهارت های ارتباطی مسلط تر باشید امکان برقراری ارتباط موثر با اطرافیان بیشتر است. انتقاد کردن هم اصولی دارد. اولین و مهم ترین اصل در انتقاد سازنده اینست که به صورت خصوصی از شخص انتقاد کنید. فریاد زدن ضعف و نکات منفی در جمع، شخصیت طرف مقابل را تخریب می کند ولی بیش از آن نشان می دهد که اصلا از مهارت انتقاد کردن چیزی نمی دانید.
با لحن آرام و بدون هیجان موضوع را با شخص مورد نظر در میان بگذارید. در این وضعیت حتما تنها باشید تا سوء تعبیرها و قضاوت های ناعادلانه باعث موضع گیری طرف مقابل نشود. اگر قصد دارید از عملکرد شخصی انتقاد کنید در همان محل ولی بدون حضور دیگران، انتقاد را مطرح کنید.
-
انتقاد سازنده در زمان مناسب
زمان و مکان هر دو به یک اندازه در انتقاد موثر هستند. برای اینکه انتقاد سازنده باشد باید تا موقعی که مشکل وجود دارد و شرایط تغییر نکرده، نقد خود را مطرح کنید. مهارت انتقاد سازنده به معنای شناسایی زمان مناسب برای مطرح کردن مشکل است. در نظر بگیرید که موضوعی که سال گذشته مهم بود شاید امروز چندان اهمیتی نداشته باشد.
” هر سخن جایی و هر نکته مکانی دارد”
-
مهارت انتقاد سازنده با لحن ملایم
اصولا آدم ها در مقابل پرخاش و تندی موضع می گیرند. هدف از انتقاد، گوشزد کردن رفتار یا عملی منفی است. اگر با هیجان و لحن شدید نقد خود را بیان کنید بدون تردید با واکنش طرف مقابل روبرو می شوید. انتقاد شدید می تواند با موضع گیری و یا تکذیب روبرو شود. اما کسانی که می دانند چگونه انتقاد کنند با لحن ملایم، مشکل را مطرح می کنند تا حسن نیت خود را نشان دهند. به این ترتیب با توجه به واکنش شخص می توان لحن را کمی تغییر داد. آرامش و خونسردی خود را حفظ کنید تا طرف مقابل بتواند روی گفته هایتان تمرکز کند.
-
انتقاد از خود شخص ممنوع
توهین به شخصیت فرد و یا انتقاد از شخص مورد نظر اصلا نامش انتقاد سازنده نیست. چگونه توقع دارید فرد خودش را تغییر دهد؟ اصولی پیش بروید و از روش و عملکرد انتقاد کنید نه از ماهیت وجودی طرف مقابل. از کاری که فرد انجام داده و یا رفتاری که از او سر زده و … انتقاد کنید به این ترتیب به خوبی موضوع مشخص می شود.
فراموش نکنید مطرح کردن انتقادهایی که در حوزه اختیارات طرف مقابل نیست، دردی را دوا نمی کند. مهارت انتقاد سازنده تاکید روی بخش سازندگی دارد. وقتی زمینه مورد انتقاد ارتباطی به فرد مورد نظر نداشته باشد او چگونه می تواند با تغییر رفتار، مشکل را حل کند؟
-
بیان واقعیت به طور فشرده
یک اصل مهم دیگر در انتقاد سازنده اینست که تنها می توانید واقعیات عینی را مورد انتقاد قرار دهید. در واقع طرز تلقی و ادراکات ذهنی چندان پایه محکمی ندارد که بتوان به آن در انتقادات سازنده استناد کرد. ادراکات ذهنی شخصی هستند و لزوما بین دو نفر یکسان نیست.
روی مستندات موجود انتقاد کنید .اما برای اینکه انتقاد اثرگذار باشد تنها یکبار گفتن کفایت می کند. مهارت انتقاد سازنده یعنی اینکه مختصر و مفید بگویید. وقتی بارها و بارها در جملات تکراری، موضوعی را گوشزد می کنید، نفوذ کلام تان کم می شود.
” غرغر کردن های سرسام آور، هرگز انتقاد سازنده نیست “
-
مهارت انتقاد سازنده با طرح پیشنهاد
این یکی را اصلا نمی شود نادیده گرفت. انتقاد یعنی اینکه ضعف رفتار یا کردار شخص را به او بگویید این طرح مشکل است. برای اینکه این موضوع با واکنش طرف مقابل مواجه نشود باید بتوانید یک راهکار هم به همراه انتقاد، پیشنهاد دهید. برای اینکه انتقاد با پذیرش بیشتری همراه باشد حتی می توانید برای حل مشکل، سوالی را مطرح کنید. مهارت سوال پرسیدن خودش یک مقوله ارتباطی بسیار تاثیرگذار است.
-
تیکه پرانی ممنوع!
هدف از انتقاد سازنده چیست؟ کنایه زدن های پی در پی، تکه پرانی ها و به اصطلاح خوشمزگی های لفظی را هرگز یک انتقاد سازنده نمی نامند. شاید این کنایه ها را بتوان نوعی انتقاد مخرب و کوبنده نامید که هیچ بار مثبت و ارزشی به همراه ندارد. با کنایه و تکه پرانی هرگز موفق نمی شوید ارتباط دوستانه ای با طرف مقابل برقرار کنید و برای همیشه یک مانع بزرگ بین تان ایجاد می شود.
توجه داشته باشید که مهارت انتقاد سازنده یکی از مهارت های ارتباطی است که بار مثبت دارد و به هیچوجه واکنش منفی در طرف مقابل ایجاد نمی کند.
آیا تاکنون مورد انتقاد قرار گرفته اید؟ به نظرتان طرز بیان و مطرح کردن موضوع مناسب بود یا احساس بدی داشتید؟
4 دیدگاه
به گفتگوی ما بپیوندید و دیدگاه خود را با ما در میان بگذارید.
مورادی که گفتین عالی بود.
اما بعضی مواقع نمیشه به فرد گفت و یا مثلا شده چند بار گفتم و برطرف نشده.
اینجور مواقع میام دقیقا همون کار رو انجام میدم جلوی شخص مورد نظر.
وقتی رفتار اشتباه من رو میبینه میفهمه که چه رفتار بدی داشته.
بعضی مواقع اینجوری انتقاد باید کرد.
سلام وقتتون بخیر
بعضی افراد هستند که دوست ندارند تغییر کنند اگر کاری که می کنند به ما آسیب میزنه و با انتقاد سازنده هم برطرف نشد اگر شرایطش باشه سعی میکنیم ازشون دور بشیم. البته این موردی که شما گفتی اگر آسیب زننده باشه دیگه نمیشه اجرا کرد
سلام. یادمه یه دوستی رفتار منو مورد نقد قرار داد و بجای اینکه ب من بفهمونه رفتار صحیح چیه فقط نشون داد که چه ایراداتی من دارم یادمه اینقدر ناراحت شدم حتی نتونستم از خودم دفاع کنم انگار منو بمبارون کرد بشدت ازش متنفر شدم و دائمی حرفاشو در مورد خودم تکرار میکردم و بررسی میکردم چقدرش درسته؟چقدر حق داشت که اینطوری منو تخریب کنه در نهایت ازش فاصله گرفتم و همیشه خودمو مرور میکردم..کمی که آرومتر شدم به این نتیجه رسیدم اگر دوستم با روی خوش و نه حالتی ایرادگیر و همچنین با سوال گونه موضوع رفتاری منو عنوان میکرد زودتر من به نتایج بهتری میرسیدم و بهتر بدنبال تغییر میرفتم …در هر صورت ممنونش هستم چون باعث شد هم خودمو بهتر بشناسم و هم اون رو. مرسی
سلام ممنونم از اینکه این خاطره رو با ما به اشتراک گذاشتید.
قطعا دوستتون شیوه صحیح انتقاد رو مثل خیلی از آدم های حتی تحصیل کرده کشورمون بلد نبوده.
اما دقیقا مثل شما، ما می تونیم خودمون رو کنترل کنیم و به واسطه نظرات دیگران خودمان را بهتر بسازیم
بازهم متشکرم