ساختار بازار و ویژگی های آن
تعریف ساختار بازار و دسته بندی های آن
از نظر مدیریت قیمت گذاری و اقتصاد شناسی ، ساختار بازار صنایع و گروه های تولیدی را با توجه به طبیعت شرایط رقابتی می توان به چندین دسته ، طبقه بندی کرد. این ساختارها را به ترتیب بررسی کرده و با هم مقایسه خواهیم کرد.
برای خواندن مقاله مدیریت مبتنی بر هدف کلیک کنید
رقابت کامل
- وجود تعداد بسیاری سازمان تولید کننده کوچک در ساختار بازار
- بی تاثیر بودن ورود و خروج بنگاه های اقتصادی بر قیمت
- همگونی تولید کالاها و خدمات
- آزادی ورود به ساختار بازار و انجام فعالیت
- تصمیم گیری ها در این ساختار بازار مستقل انجام می شود و تبانی در آ« دیده نمی شود
- فقدان کنترل قیمت از سوی هیچ شرکتی
البته این حالت در ساختار بازار حالت بسیار کمیابی است ولی در بعضی موارد مانند غلات وجود دارد
انحصار کامل در ساختار بازار
- وجود نداشتن جایگزینی کامل (هیچ شرکتی نمی تواند جای آن را پر کند )
- منحصر به فرد بودن بنگاه تولیدی
- وجود نداشتن امکان رقابت سایرین در تولید
- وفاداری مصرف کنندگان به کالاهای موجود انحصاری به علت برتری و مزیت
این حالت نیست مانند حالت بالا بسیار نادر است ولی در ایران در بعضی صنایع مانند خودرو به وفور دیده می شود
رقابت انحصاری
- شباهت داشتن به بازار رقابتی ، به جز در حالت همگونی فرآورده ها(محصولات یک کار را میکنند و یک محصول هستند ولی با مارک های متفاوت و اشکال مختلف)
- تنوع فرآورده : متفاوت بودن فرآورده ها با سایر فرآورده ها بر اثر ماهیت ، بسته بندی ، محل ارائه ، شرایط فروش مناسب تر مانند خدمات پس از فروش یا اهدای جوایز به خریداران
- تعداد بسیار بنگاه های اقتصادی که هر یک فروشنده کالایی هستند و با یکدیگر تفاوت می کنند
این حالت تلفیق دو حالت قبلی است در این ساختار بازار هم رقابت کامل را داریم و هم انحصار کامل و باهم ترکیب شده اند.
انحصار خرید
- خریدار منفرد تنها تشکیل دهنده مصرف کننده بازار است
- این خریدار منحصر به فرد است و جز آن خریدار قدرتمندی وجود ندارد.
- این مورد در موارد خاص فرآورده ها وجود دارد
برای مثال ، دولت ها تنها خریدار صنایع نظامی هستند و یک ساختار بازار انحصار خرید را نشان می دهند.
شبه انحصار(انحصار ناقص) :
- در نظر گرفتن قیمت های متفاوت برای خریداران مختلف
- فرآورده های یکسان با اعمال تبعیض قیمت
در این مثال شرکت ها توانایی این را دارند که در ساختار بازار بتوانند برای مشتریان مختلف تبعیض قیمتی واقع شوند
یعنی بتوانند برای یک مشتری قوی تر خود قیمتی پایینتر ولی برای مشتری ضعیف تر خود قیمت بالاتری در نظر بگیرند و بالعکس.
در مورد درستی و غلطی این روش صحبتی نداریم و فقط صحبت از آن داریم که این روش وجود دارد و برخی شرکت ها آن را پیاده می کنند.
انحصار دو جانبه ساختار بازار
- خریدار منفرد و فروشنده (تولید کننده) منفرد
بطور مثال زمانی که اتحادیه های کارگری و کارفرمایان به پای میز مذاکره می نشینند ، نمونه ای از حالت انحصار دو جانبه است.
پزشکان نمونه جالبی در مورد تبعیض قیمت هستند.
انحصار دو گانه
- تولید فرآورده از سوی دو بنگاه تجاری و تولیدی
در این مورد هیچ بنگاهی دیگری توانایی دخالت بین آن ها را ندارد و فقط این دو بنگاه هستند که در ساختار بازار این محصول دخیل اند.
این شیوه یکی از متداول ترین حالت های انحصار در ساختار بازار ایران است و به وفور در بخش های مختلف دیده می شود.
بسیاری از دلایل آن به دلیل ارتباطات بسیار عمیق صاحبان شرکت های تولیدی و کارخانه ها باهم هستند
به دلیل اینکه تعداد بسیار زیادی از شرکت های قدیمی ایرانی هنوز بصورت سنتی و توسط مالکان آن ها چرخانده می شود و به مدیران سپرده نشده به دلیل سال های زیادی که در صنعت کار کرده اند ارتباطات بسیاری دارند و می توانند حالت انحصار را در تعدادی از محصولات ایجاد کنند.
انحصار چند جانبه در ساختار بازار
- تولید فرآورده های متنوع صنعت با تعداد معدودی بنگاه تجاری بزرگ
هنگام تحلیل و بررسی ساختار بازار به دو وضعیت شبه انحصاری و انحصار چند جانبه توجه عمده می شود. این دو نمونه در جهان واقعیات تجارت و بازرگانی فراوان یافت می شود که به طبیعت و نوع کالاها و ویژگی هایی نظیر بسته بندی ،خدمات پس از فروش و امکان ورود رقبای دیگر به عرصه تولید بستگی دارد.
در عین حال بخش اعظمی از تولیدات در ساختار بازار انحصار چند جانبه است.
دیدگاهتان را بنویسید